Türklerin tarih boyunca ne kadar güçlü devletlere sahip olduğunu hiç düşündünüz mü? Genlerimizdeki savaşçı ve mücadeleci ruh M.Ö 220 yıllarına dayanmakta. Bu yazımızda Türklerin nasıl başarılı işlere el attığını, hangi topraklarda imparatorluk kurduğunu, hangi büyük devletleri küçücük bir orduyla yendiklerini anlattık. Keyifli okumalar dileriz.
Büyük Hun İmparatorluğu (Asya Hun İmparatorluğu)
Büyük Hun İmparatorluğu, M.Ö 220 yıllarında Teoman tarafından kurulduğu düşünülmektedir. Türklerin kurduğu ilk imparatorluk olan Büyük Hun İmparatorluğu’nun en parlak dönemi Mete’nin liderliğinde gerçekleşmiştir. Göçebe bir toplum olan Hunlar, sınırlarını hızla genişletmişlerdir. Büyük düşmanları olan Çin İmparatorluğunu defalarca kez savaşlarda yenmişler ve haraca bağlamışlardır. Mete öldükten sonra Hunlar arasında taht kavgası başlar. Aralarında parçalanmaya başlarlar, küçük devletler haline gelirler ve bazıları Çin’in hakimiyetine girerek kaybolur.
Batı Hun İmparatorluğu
Batı Hun İmparatorluğu, Büyük Hun İmparatorluğu’nun dağılması sonucu ortaya çıkmış bir imparatorluktur. Balamir tarafından kurulan Batı Hun İmparatorluğu’nun en önemli ve tanınan imparatoru Atilla’dır. Batı Hun İmparatorluğu, özellikle Avrupa kıtasında etki sahibidir. Avrupa’nın etnik, demografik ve kültürel yapısını etkilemiş, Kavimler Göçü’nün başlatmışlardır.
Ak Hun İmparatorluğu
Eftalitler olarak da bilinen Ak Hun İmparatorluğu kaynaklarda 440 yılında kurulduğu bilinmektedir. Büyük Hun İmparatorluğu dağıldığı zaman Hunların bir kısmı Güney’e inmiştir ve burada Ak Hun İmparatorluğu’nu kurmuşlardır. Ak Hun İmparatorluğu pek çok yeri istila etmişlerdir ancak Horasan ve çevresinde yaşamışlardır.
Göktürk Kağanlığı
Türk kültür ve tarihi açısından önemli bir yere sahip olan Göktürk Kağanlığı aynı zamanda Kök Türk olarak da bilinir. Türk isminin bulunduğu ilk devlettir. Göktürk Kağanlığı Orta Asya ve Çin’de 552-744 yılları arasında var olmuştur. Bumin Kağan tarafından kurulan Göktürk Kağanlığı’ndaki askerlerin başarılı saldırı taktikleri vardı. Özellikle devletin yükseliş döneminde karşısındaki ordu ne kadar büyük olursa olsun her seferinde galibiyetle sonuçlandı. Göktürk Kağanlığı’nı sona erdire durum ise kardeş arası kavgalar ve iç savaşlar oldu.
Avar Kağanlığı (Avarlar)
562-823 yılları arasında varlığını sürdüren Avar Kağanlığı, Avrupa’da ve Balkanlar’da oldukça kuvvetli bir devletti. Başarılı yayılmacı bir politika izleyen Avarlar İtalya’nın sınırlarına kadar gelmişti. Avarlar aynı zamanda Türklerin İstanbul’a yaptıkları ilk saldırıyı da gerçekleştirmişlerdir. Sasanilerle birleşen Avarlar Konstantinopolis’e saldırmışlar ancak deniz kuvveti olmadığı için güçsüz kalmışlardır. Avarlar’ın Kuzey İtalya’yı işgal etmeleri üzerine Frank Kralı adeta Avarlar’ı ortadan kaldırmaya yemin etmiştir. Nitekim Avar Kağanlığı’nda yaşanan taht kavgaları sonlarını hızlandırmıştır.
Hazar Kağanlığı
651-1048 yılları arasında varlığını sürdüren Hazar Kağanlığı Hazar Denizi’nin çevresinde çok geniş topraklara hakim olmuştur. Hazar kelimesi gezen, bir yere ait olmayan anlamına gelir. Bizans kaynaklarında Hazar için “Türkler” olarak bahsedilmektedir. Hazarlar ilk ve tek Museviliği benimsemiş Türk devletidir ve Rusya ve Avrupa’daki Musevilerin kökenini oluşturmaktadır. Hazarlar’da diğer Türk devletleri gibi hızlı yayılma politikasıyla ilerliyorlardı. Hemen hemen tüm Avrupa’ya hakim olan Hazarlar’a Peçenekler, Slavlar, Bizans ortak saldırı uygulayarak zayıflatabilmiştir.
Uygurlar
742-840 yılları arasında varlığını sürdüren Uygur Kağanlığı’nın ilk lideri Kutluk Bilge Kül Kağan’dır. Türk devletleri arasında yerleşik hayat süren ilk devletlerden birisidir Uygur Kağanlığı. Savaşçı bir toplumdan ziyade oldukça medeni bir toplumdu. Kendilerine ait alfabeleri vardı. İlk hukuk, örgütlenme, spor, müzik terimleri bu dönemde görülmüştür. Kültürel gelişmeleri yerleşik bir düzene sahip oldukları için hızla gelişmiştir. Ancak Çin’in yakınlarında yer aldıkları için askeri alanda da oldukça başarılıydılar. Çin’in baş edemediği An Luşan isyanını bastırmak için Çin’e Uygur ordusu gitmiş ve başarıyla sonuçlandırmıştır.
Karahanlılar
Karahanlılar, 840-1212 yılları arasında Orta Asya ve Doğu Türkistan bölgesinde varlığını sürdürmüştür. Karahanlılar, İslamiyeti topluca kabul eden ilk Türk devletidir. Karahanlı Devleti’nin kurucusu Bilge Kül Kadir Han’dır ve Uygur Devleti’nin yıkılmasıyla kurulmuştur. Gaznelilerle işbirliği yaparak Samaoğulları Devleti’nin yıkılmasında önemli bir rol oynamışlardır. Karahanlı Devleti’nde çıkan taht kavgaları sonucu Batı ve Doğu olarak krallık ikiye ayrılmıştır. Batı Karahanlı 1212 yılında, Doğu Karahanlı 1211 yılında farklı devletler tarafından yıkılmıştır.
Gazneliler
Gazneliler 963-1186 yılları arasında Afganistan ülkesinin Gazne kentinde kurulmuştur. Samani Devleti’nin yıkılmasıyla kurulmuştur ve kurucusu olan Alp Tegin Samanilerin ordu komutanlarıydı. Gazneliler’i yükselişe dönemine geçiren ve toprakları en çok genişleten lider ise Sultan Mahmut’dur. Gazneliler’in resmi dili Farsça olmasına rağmen Türkçe kullanılmıştır. Gazneliler’in en önemli özellikleri ise İslam dinini Hindistan’a yaymış olmalarıdır. Ünlü yazar Firdevsi ve İslam bilgini Biruni, Gazneliler’in saraylarında yaşamışlardır. Gazneliler edebiyat ve ilim alanında önemli eserler bırakmışlardır.